عمارت کلاه فرنگی یا کاخ عشرت آباد یکی از زیباترین و نمادین‌ترین بناهای سلطنتی تهران است که به‌عنوان میراث فرهنگی ارزشمندی از سبک قاجاری شناخته می‌شود. این عمارت تاریخی با گنبد مرکزی و ایوان ستون‌دار خود، تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و تاثیرات فرنگی است که به‌خوبی در کاشی‌کاری‌ها و تزیینات داخلی آن جلوه می‌کند. عمارت کلاه فرنگی که در دل یک باغ ایرانی با فضای سبز بکر قرار گرفته، گواهی زنده بر تاریخ‌نگاری دقیق و نگارگری اصیل ایرانی است. تالار آینه، این شاهکار معماری، در گذشته میزبان مراسم‌های سلطنتی و فرهنگی بوده و امروزه به‌عنوان موزه‌ای ارزشمند، به گردشگری فرهنگی اختصاص یافته است. در بسیاری از سفرنامه‌ها نیز به زیبایی‌های این عمارت و نقش آن در هویت ایرانی اشاره شده است. تلاش‌های اخیر برای بازسازی معماری این بنا، همچنان در حفظ اصالت و غنای تاریخی آن موفق بوده و نشانگر تعهد به نگهداری این گنجینه معماری است.
تاریخچه عمارت کلاه فرنگی
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد در سال ۱۲۹۱ قمری به دستور ناصرالدین شاه قاجار در باغ پهناور عشرت‌آباد، واقع در شرق تهران کنونی، ساخته شد. این کاخ در ابتدا به‌عنوان یکی از اقامتگاه‌های ییلاقی شاهانه مورد استفاده قرار می‌گرفت و به دلیل معماری خاص و چهار طبقه‌اش، به‌ویژه آینه‌کاری‌های شاه‌نشین و پوشش شیروانی، بسیار چشم‌نواز بود. کاخ عشرت‌آباد محلی برای برگزاری مراسم‌های سلطنتی و تفریحات شاهانه بود، اما پس از سقوط قاجار به پادگان نظامی تبدیل شد. با گذر زمان و تحولات سیاسی، این کاخ به نیروی هوایی سپاه واگذار شد و نام آن به “پادگان ولیعصر” تغییر یافت.
با معمارعمارت کلاه فرنگی آشنا شوید
علی‌محمد خان معمارباشی صانعی، از معماران برجسته دوره قاجار، نقش کلیدی در طراحی و ساخت بسیاری از بناهای مهم تهران داشت. او که از خاندان معتبر معماران بود و با کسب مهارت و تجربه از معماران معروفی همچون ابوالحسن معمارباشی به درجه معمار درجه یک رسید، سبک ایرانی-فرنگی را در پایتخت رواج داد. عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد از جمله آثار برجسته‌ای است که توسط علی‌محمدخان طراحی شده و بازتابی از نبوغ او در ترکیب معماری ایرانی با عناصر فرنگی است. این عمارت، مانند دیگر آثار او همچون کاخ صاحبقرانیه و سلطنت‌آباد، نمادی از شکوه و عظمت دوران قاجار است.
بیشتر بخوانید : اجاره آپارتمان مبله در سهروردی
عمارت کلاه فرنگی کجاست؟
عمارت کلاه فرنگی یا بی سیم تهران در خیابان شریعتی، نرسیده به سیدخندان و مقابل خیابان شهید قندی واقع شده است.
نزدیک ترین ایستگاه مترو به عمارت کلاه فرنگی تهران
نزدیکترین ایستگاه به عمارت تاریخی کلاه فرنگی در خط 3 مترو تهران و ایستگاه سهروردی است.
ثبت در آثار ملی ایران
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد، بنای تاریخی دوران قاجار به دلیل اهمیت تاریخی و معماری منحصربه‌فرد خود، در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۶۴۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید. این ثبت، گامی مهم در حفظ و نگهداری این میراث ارزشمند از دوره قاجاریه و نمادی از تاریخ معماری تهران به‌شمار می‌آید.
مساحت عمارت کلاه فرنگی تهران
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد با وسعتی حدود ۶۵۰ متر مربع، یکی از بناهای مهم و شاخص مربوط به دوران قاجار محسوب می‌شود. این مساحت، به خوبی بازتاب‌دهنده تناسب و مقیاس لازم برای یک عمارت سلطنتی بوده و به کاربردهای تشریفاتی آن در زمان ناصرالدین شاه اشاره دارد.
بازدید از کاخ کلاه فرنگی
در حال حاضر، به دلیل قرار گرفتن عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد در محوطه نیروی هوایی سپاه پاسداران، امکان بازدید عمومی از این بنای تاریخی وجود ندارد. با این حال، پس از مذاکرات رئیس شورای شهر تهران با مسئولان شهرداری و سپاه پاسداران، توافق‌هایی برای ایجاد فضایی مناسب جهت بازدید عموم از این عمارت به دست آمده است. این اقدام می‌تواند فرصتی برای علاقه‌مندان به تاریخ و معماری قاجار فراهم کند تا از این اثر ارزشمند دیدن کنند.
بازسازی و امکان بازدید از عمارت کلاه فرنگی
بازسازی عمارت کلاه فرنگی عشرت‌آباد که در محوطه پادگان نظامی سپاه پاسداران قرار دارد، به عنوان یکی از پروژه‌های مهم شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی مطرح شده است. در میانه دهه هشتاد خورشیدی، با آغاز ساخت بزرگراه صیاد شیرازی در نزدیکی این مجموعه، بخشی از حصار پادگان آزاد شد و امکان مشاهده این بنای تاریخی از بیرون فراهم آمد. با وجود اینکه عمارت همچنان درون حصار پادگان قرار دارد، گام‌های اولیه برای فراهم کردن فضای مناسب جهت بازدید عمومی برداشته شده است.
در ادامه این اقدامات، پس از دیدار رئیس شورای شهر تهران با مقامات سپاه پاسداران و شهرداری، توافق‌هایی برای مرمت و بازسازی این عمارت ارزشمند صورت گرفت. این بنا که به دلیل وجود هنرهای بی‌نظیری همچون نقاشی، آینه‌کاری و مقرنس‌های زیبا اهمیت ویژه‌ای دارد، پتانسیل تبدیل شدن به موزه‌ای از هنرهای قرن سیزدهم هجری را داراست. بازسازی عمارت کلاه فرنگی می‌تواند فرصتی برای نمایش شکوه هنرهای ایرانی آن دوره به گردشگران داخلی و خارجی باشد.
جمع بندی
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد، با تاریخچه‌ای پر ارزش از دوران قاجار، در حال حاضر یکی از گنجینه‌های پنهان تهران به شمار می‌رود. این بنای تاریخی که در محوطه پادگان نظامی سپاه پاسداران قرار دارد، به دلیل موقعیت کنونی‌اش، دسترسی عمومی به آن ممکن نیست. اما تلاش‌های جاری برای بازسازی و مرمت این عمارت، به همراه برنامه‌ریزی برای تبدیل آن به یک موزه، نویدبخش آینده‌ای روشن برای این اثر فرهنگی است. این اقدامات می‌تواند به حفظ و معرفی بهتر این میراث تاریخی کمک کند و فرصت‌های جدیدی برای آشنایی عموم با گذشته‌ای غنی و باارزش فراهم آورد.
